16 Mayıs 1997 günü Güney Kürdistan’ın Hewlêr kentinde yaşananlar, Kürt devrimci sanatçı Hozan Serhad’ın seslendirdiği “Hewlêr” şarkısındaki sözlerle Kürt halkının hafızasında yer aldı. Türk devleti tarafından 10 Temmuz 1999 günü katledilen Hozan Serhad, şehadetinden bir süre önce zorlu dağ koşullarında çıkardığı albümün ismini de taşıyan bu şarkıda o gün şöyle anlatıldı:

“Hewlêr, ji nû ve dayik bû/ Hewlêr, bi pêt û agir bû/ Agirê dilê xortan, nav mirinê kir jiyan/ Hewlêr agirê dilê keçan nav mirinê kir jiyan/ Hewlêr, namîne wek caran/ Wê bibe gora xayinan/ Hewlêr, namîne wek caran/ Wê bibe gora xayinan/ Bi xwîna Helîn û Salihan/ Geş dibin çîçek û sorgulan/ Geş dibin çîçek û sorgulan”

(Hewlêr yeniden doğdu/ Hewlêr ateş ve alevdendi/ Delikanlıların yüreğindeki ateşi, şehitlerimizin ismini yaşatıyor Hewlêr/ Kadınların yüreğindeki ateş, şehitlerimizin ismini yaşatıyor Hewlêr/ Hewlêr, hainlere mezar olacak/ Helin ve Salih'in kanları/ Kızıl güller ve çiçekler gibi filizleniyor)

Kürdistan’ın tarihi kenti Hêwler şarkında anlatıldığı gibi 16 Mayıs 1997 günü bir top ateşine dönüşmüştü. Türk ordusunun 100 bine yakın askerle başlattığı “Çekiç Harekatı” isimli tarihinin en büyük işgal seferinin ikinci gününde, akşam saatlerine doğru KDP, Kürt Özgürlük Hareketi’nin Hewlêr’deki kurumları; Heyva Sor a Kurdistan’a ait hastane, YAJK, YNDK, MKM ve Med TV’nin büroları ile Welat ve Welatê Roj gazetelerinin bulunduğu binayı eş zamanlı basarak karşılarına çıkan herkesi ya kurşuna dizdiler ya da esir alarak işkencede katletti.

RESMİ BELGELERE GÖRE 83 KİŞİ KATLEDİLDİ

Türk istihbaratı MİT ve KDP’nin ortak organizesiyle sanatçılar, gazeteciler, siyasetçiler ve tedavi gören yaralı gerilla ile Güney Kürdistanlı PKK sempatizanlarını vahşice infaz ettiler. Roj News’in yayınladığı belgelere o gün 83 kişi katledildi veya kaybedildi. Fakat şehit düşenlerin sayı hala tam olarak bilinmiyor.

Katliamdan birkaç gün sonra KDP’nin Sesi Radyosu “Hewlêr’de 300 PKK’li öldürüldü” haberini duyurdu. Bu haberden bile o gün Hewlêr’de sadece PKK’li kadro ve gazilerin değil PKK’nin öncülük ettiği mücadeleye sempatiyle bakan çok sayıda Güney Kürdistanlının da katledildiği anlaşılıyor. Zira geçen 25 yıl içinde KDP hiçbir şekilde ne şehit düşenlerin ne de esir alınanların ismini açıkladı, cenazelerinin nerede defin edildiğine dair de hiçbir bilgi vermedi.

15 MAYIS’TA KDP’NİN ‘BİZ YOKUZ’ YALANI

Hewlêr o yıllarda KDP ve YNK arasında yaşanan şiddetli çatışmalar sahne olmuştu. PKK’nin taraf olmadığı bu savaşta Hewlêr’de bulunan Kürdistan Özgürlük Hareketi’nin kurumları çalışmalarına ara vermeden sürdürmüşlerdi. 31 Ağustos 1996’da KDP’nin Saddam Hüseyin’e bağlı Irak ordusunun desteğiyle Hewlêr’i YNK’den almasından sonra da bu durum değişmemişti.

14 Mayıs 1997’de Türk devletinin gerillanın üslendiği Güney Kürdistan topraklarına dönük Zap merkezli başlattığı işgal seferinin ilk iki gününde KDP rengini belli etmemişti. Hatta 15 Mayıs günü PKK yöneticileri ile KDP yönetimi arasında yapılan görüşmede KDP’liler “Biz bu savaşa dahil değiliz” demişti. Fakat KDP’nin sözlerine çok itibar etmeyen PKK yönetimi, ertesi gün katliamdan birkaç saat önce kadro ve tedavi gören yaralıların bir kısmını Hewlêr’den çıkartmıştı.

Hewlêr’de kalanlar ise Türk askerleriyle girdikleri çatışmada ağır yaralanan ve tedavileri hala süren gerillalar, sanatçılar ve basın-yayın kurumlarında görev alan gazeteciler, editörler ve muhabirler ile YNDK’nin bürosunda çalışan Hewlêrlilerdi. Ayrıca PKK’nin Hewlêr’de yürüttüğü çalışmalara öncülük eden bazı üst kadrolar da o gün kenti terk etmeyenler arasındaydı. Bunlardan ikisi Hozan Serhad’ın şarkısında ismi geçen Salih ve Hêlin kod isimli PKK’lilerdi.

ÖZGÜRLÜK HAREKETİNİN ÖNCÜLERİYDİLER…

İşte Salih, Hêlin ve Kürt Özgürlük Hareketi’nin bu katliamla yitirdiği diğer devrimcilerden bazılarının kısa hayat ve mücadele öyküleri:

HASAN AĞAÇ: 1964 yılında Hilvan’da dünyaya gelen Salih kod isimli Hasan Ağaç, 1993’de HEP Merkez Yürütme Kurulu üyesiyken Türk devletinin peşine taktığı kontralardan birkaç kez sağ kurtulmayı başarmış ve ardından da PKK saflarına katılmıştı. Ağaç ailesi, 1980 öncesi sadece Hilvan’da değil aslında Kürdistan’da PKK hareketinin örgütlediği ilk ailelerden biriydi. Hasan Ağaç’ın bir kardeşi Mehmet Ağaç, 1980’de Hilvan’da Bucak aşiretine bağlı çeteleriyle girdiği çatışmada, diğer kardeşi Ahmet Ağaç (Şükrü) ise 1993 yılında Viranşehir’de 5 gerilla arkadaşıyla birlikte şehit düşmüştü.

HATİCE VE BİRSEN GÜVEN: Hêlin kod isimli Hatice Güven’in mücadele öyküsü de Hasan Ağaç’ınkinden farklı değildi. 1969 yılında Bazid’de dünyaya gelen Hatice Güven, 1992 yılında kardeşi Birsen Güven (Berbang) ile birlikte PKK saflarına katılmıştı. Her ikisinin yolları yıllar sonra Hewlêr’de kesmişti. Katliam günü yaralı gerillaların tedavi gördüğü hastanenin sorumlusu olan kardeşi Berbang’ı ve hasta gerillaları ziyaret etmek için iki yurtseverle birlikte hastaneye giden Hêlin, kardeşi ve diğer arkadaşları gibi katledildi.

HOZAN ÇİYA: Mezopotamya Kültür Merkezi (MKM)’nin Hewlêr’de bulunan şubesinde kültür-sanat çalışmalarına yürüten Hozan Çiya (Gazi Sayan) da o gün şehit edilen isimlerden oldu. 1962 yılında Karlıova’nın Şarog köyünde dünyaya gelen Hozan Çiya, küçük yaşta ailesiyle Almanya’ya gelmiş, gençliğinin ilk yıllarından itibaren sazı ve şarkılarıyla kültür-sanat çalışmalarının içinde yer almıştı. 1980’lerin başından itibaren Hunerkom’un çalışmalarına öncülük eden Hozan Çiya ardında da yönünü Kürdistan dağlarına çevirerek gerilla saflarına katılmıştı.

PERWÎN OSMAN MUHAMMED (PEYAM): Hewlêr’de 14 Mayıs 1997 günü şehit düşenlerden birisi de Kürdistan Özgür Kadınlar Birliği (YAJK) gerillalarından Peyam kod adlı Perî Osman’dı. Aslen Süleymaniyeli olan bu kadın gerilla, 1990’lı yılların başında Eğitim Fakültesi’nin ikinci sınıfındayken okuduğu Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın kitaplarından etkilenerek PKK saflarına katılmıştı. Ailesi uzun bir süre cenazesini KDP’den almak mücadele etti ve bunu başardı. KDP’liler sessizce defin etmeleri şartıyla cenazesini ailesine verdi.

NAHİDE HEME SALİH (RUKEN): Hewlêr’de KDP’ye bağlı çeteler tarafından katledilenlerden Ruken kod adlı Nahide Heme Salih de Süleymaniye’den PKK saflarına katılmıştı. 1972’de dünyaya gelen Ruken üniversite eğitimini bitirdikten sonra 1996 yılında Kürt Özgürlük Hareketi’ni tanıyan Ruken, YAJK’ın Hewlêr’deki siyasi çalışmalarını yürütüyordu. Alisinin yıllardır verdiği mücadeleye rağmen hala cenazesine ulaşılmış değil. Bir KDP’linin ailesine anlatımına göre Hêlin ile birlikte esir alınan Ruken teslimiyeti ret ediyor ve ağır işkenceler sonucunda katlediliyor.

HAMİDE İBRAHİM (AVYEN EFRÎN): O gün Hewlêr’de şehit düşen YAJK üyesi kadın devrimcilerden birisi de Avyen Efrîn kod adlı Hamide İbrahim’di. 1974 yılında Halep'in Şexmaqsûd Mahallesi'nde dünyaya gelen Avyen 1993 yılında PKK’ye katılmıştı. Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın verdiği eğitimlere katıldıktan sonra Rojava’daki siyasi ve örgütleme çalışmalarının ardından Hewlêr’e gönderilmişti.

ÖMER ÖZSÖKMENLER (OZAN): Hewlêr’de katledilen PKK kadrolarından birisi olan Ozan kod adlı Ömer Özsökmenler’in hayatı devrimcilikle geçmişti. Viranşehir’de dünyaya gelen ve ana dili Arapça olan Özsökmenler, 1970’lerin başında Sait Kırmızıtoprak’ın (Dr. Şivan) öncülük ettiği grupla birlikte Güney Kürdistan’a gitmiş, arkadaşlarının KDP tarafından katledilmesinden sonra da Lübnan’a gönderilip serbest bırakılmıştı. Ardında da 1980’lerin sonuna kadar Türkiye devrimci hareketlerde yer alan Özsökmenler, 1991’de PKK katılmıştı. Arkasında mücadele dolu bir hayat bırakan Özsökmenler, Hewlêr katliamı sırasında ise esir düşmemek için üzerindeki el bombasını patlatarak şehit düştü.

KİMLİK BİLGİLLERİ TAM OLARAK BİLİNMEYENLER

PKK ve ARGK kayıtlarına göre 16 Mayıs 1997’de Hewlêr’de şehit düşen diğer kadro ve savaşçılar ise şunlardı: Mardin doğumlu Adar, Van doğumlu Şevin, ön ismi Nuriye olan Midyat doğumlu Dicle, Tirbêspiyê doğumlu Roza Muhammed (Roza Cudî), Pazarcık doğumlu Ronahî kod isimli Güney Geçilmez, Malazgirt doğumlu Roni. Ayrıca ayrıntılı kimlik bilgileri bulunmayan Cemil, Agit, Aslan, Faruk, Rugeş, Reşit, Berxwedan, Ferhat, Şerka, Aram, Nuden, Dilşad Afrin, Hêjar, Fuad, Mêrxas, Dr. Serhat, Dilovan, Hêvîdar, Şefik, Sozdar, Zagros, Serkewit, Kendal isimli kadro ve yaralı gerillalar o gün katledildi.

KATLEDİLEN KÜRT BASIN EMEKÇİLERİ

KDP’nin hedef aldığı Roj Gazetesi ve Welatê Roj gazetelerinin binaları ile Med TV’nin bürosunda 20 Kürt basın emekçisini de katletti. Akıbetleri hala bilinmeyen ve diğer şehitler gibi cenazeleri bulunamayan bu gazetecilerin bazılarının isimleri ise şunlar: Mihemed Nadir Gezneyî (Xogir), Azad Mihemed (Kemal), Şiwana Hemelaw (Rêbaz), Îdrîs Alî Mihemed (Azad), Receb Mihemed Salih (Goran), Gelawej Kemal Hesen (Rewşen), Yûsiv Xalid Necîb (Murad), Hamîd Berzencî (Kawa), Îsmaîl Ebdila Kurde, Gelawej Arif Mehmûd (Berxwedan), Şêx Kamîran Hîranî, Mêrxas Serêkanî (Mêrxas), Roza Yûsiv (Roza Cudî), Ciwan Şêxo (Hûner), Serkewt Xaneqînî (Serkewt), Bekir Doğan (Nûman).