Bilim insanları erimiş 'Einstein halkası'nın yaşını belirledi

Yerçekiminin uzay üzerindeki garip esneme etkisini tahmin eden fizikçinin adını taşıyan halkaları incelemek, gökbilimcilerin 9 milyar yıldan fazla bir süre önce göründüğü gibi bir galaksiyi görmelerine yardımcı olabilir.

 

Varlığını tahmin eden ünlü fizikçiden dolayı “Einstein halkası” olarak da adlandırılan daire, galaktik ölçekli bir illüzyon sonucu meydana geldi. 

Nesne bir halka gibi görünebilir, ancak ışığın kaynağı aslında normal bir eski galaksidir. Halka şekli, uzak gökadadan gelen ışığın, aramızdaki bir gökada kümesinin yerçekimi tarafından çarpıtıldığı yerçekimi merceklenmesi adı verilen bir fenomen nedeniyle oluşur.

Bu fenomen sadece galaksinin görünen şeklini değiştirmekle kalmaz, aynı zamanda onu büyütür ve parlatır. Galaksi, Hubble'ın onu 48 metrelik devasa bir açıklığa sahip teleskopun eşdeğeri ile görüntülemesine izin veren mercek etkisi nedeniyle 20 kat daha parlak görünüyor.

Bu özel halka resmi olarak GAL-CLUS-022058s olarak bilinir, ancak daha yaygın olarak kullanılan bir takma adı da vardır: Uygun şekilde Fornax (Fırın) takımyıldızında bulunan Erimiş Halka.

Araştırmacılar, bu halkaya bakarak çok uzak bir galaksi hakkında bilgi edinebilir ve evrenin şu anki yaşının yarısından daha az olduğu zamanlara etkin bir şekilde bakabilirler. Bu dönem, birçok yıldızın doğduğu yoğun, hareketli bir dönemdi.

Hubble Uzay Teleskobu'na bağlı bilim insanlarının açıklamasına göre; büyük halka, aslında güçlü yerçekimine sahip bir ön plan nesnesinin arkasındaki daha uzak bir galaksinin ışığını büyüttüğünde meydana gelen bir mercek etkisi tarafından oluşturulan bir ışık lekesidir. 

Yeni araştırmalar, galaksiyi halkada yaklaşık 9 milyar yıl önce, evrenin şu anki yaşı olan 13,8 milyar yıl sadece üçte biri olduğu zaman olduğu gibi gördüğümüzü gösteriyor.

Almanya'daki Max Plank Radyo Astronomi Enstitüsü'nde öğrenci ve araştırma ekibinin bir üyesi olan Ph.D. Nikolaus Sulzenauer, Hubble projesinde NASA ile ortak olan Avrupa Uzay Ajansı tarafından yayınlanan açıklamasında, “Yeni yıldızların doğduğu moleküler gazın tespiti, kesin kırmızıya kaymayı hesaplamamıza izin verdi ve böylece bize gerçekten çok uzak bir galaksiye baktığımıza dair güven veriyor." dedi.

Hubble'ın açıklamasına göre, "Bu, evrenin bir "bebek patlaması"ndan geçtiği ve üretken bir hızla binlerce yıldız oluşturduğu bir dönemdi. Galaksinin büyütülmüş görüntüsü, gökbilimcilere uzak geçmişe yakından bir bakış sağlıyor". 

Fotoğraf ilk olarak 2020'de yayınlandığında, bilim insanları bunun şimdiye kadar kataloglanan en eksiksiz Einstein halkalarından biri olduğunu söyledi ve o zamandan beri araştırmacılar, Avrupa Güney Gözlemevi'nin Çok Büyük Teleskop (VLT) FORS aracı gibi diğer araçları kullanarak halkayı inceliyorlar.

Fotoğrafın yayınlanmasından sonra, gökbilimciler, gökadanın 9.4 milyar ışık yılı uzaklığını hesaplamak için Avrupa Güney Gözlemevi'nin Çok Büyük Teleskopu tarafından toplanan arşiv verilerini çıkardılar. 

Daha fazla analiz, ekibin mercekli galaksideki yıldız madde kümelerini incelemesine izin vererek evrimine dair ipuçları verdi.

Hubble yetkilileri de aynı açıklamada, ”En parlak ve çok tozlu ilk gökadalardaki son derece yüksek yıldız oluşum hızı, yıldızların kendi gökadamızda meydana gelenden bin kat daha hızlı doğduğunu gördü. Bu, günümüzün dev eliptik gökadalarının hızlı oluşumunu açıklamaya yardımcı olabilir” dedi. 

İlk Hubble gözlemi, New Jersey Eyalet Üniversitesi'nden Rutgers'tan Saurabh Jha tarafından yürütülürken, galaksinin oluşumunu modelleyen yeni araştırmanın baş araştırmacısı, İspanya'daki Universidad Politécnica de Cartagena'dan Anastasio Díaz-Sánchez'di.