Kürt kültürünün bir parçası olan ve "kilaş" adı verilen ayakkabıları dokuyan Rojhilatlı (Doğu Kürdistan) kadınlar, bu zanaatla bir yandan kültürlerini koruyor, diğer yandan da geçimlerini sağlıyor. Kilaşların tam olarak ne zaman üretilmeye başlandığı bilinmese de ilk üretildiği yerler olarak olarak Hewreman bölgesi ve ona bağlı Hecîc, Dil ve Hawremanê Text köylerinde olduğu tahmin ediliyor.

YILDA 300 BİN ÇİFT KİLAŞ ÜRETİLİYOR

Son yıllarda dışarıdan da talebin artmasıyla kilaş dokumacılığında büyük bir canlanma yaşandı, ancak emek sömürüsü de olduğu yerde duruyor. İki parçadan oluşan "kilaş"lar dayanıklı, hafif ve terlemeyi önledikleri için dağlık bölgelerde yaşayan insanların en çok tercih ettiği ayakkabılar oluyor. İran devletinin resmi rakamlarına göre, Merîvan bölgesinde yıllık 300 bin çift kilaş ayakkabı üretiliyor ve 15 bin kişi bu zanaatla uğraşıyor.

'MESLEĞİN AKTARIMI DA KADINLARIN İŞİ'

Kilaş üretimi aşamalarına ilişkin Merîvan'dan ANF'ye bilgi veren ancak güvenlik nedeniyle isminin yazılmasını istemeyen bir kadın, kilaşların eskiden beri kadınlar tarafından dokunduğunu söylüyor. Kilaşın iki parçadan oluştuğunu söyleyen genç kadın, ayakkabının üretimine ilişkin de şu bilgileri veriyor: "İki parçadan oluşan kilaşın tabanı için büyükbaş hayvanların derisi kullanılıyor, üst kısmı ise eğrilen yünün örülmesiyle yapılıyor. Ayakkabının tabanını erkekler, üst tarafını ise kadınlar yapıyor. Ama daha çok kadın üretimi oluyor. Aynı zamanda mesleğin gelecek kuşaklara aktarımı da kadınların işi."

EMEK SÖMÜRÜSÜ

Merîvan ve çevresinde kilaş tabanı yapan 3 bin irili ufaklı imalathane olduğunu söyleyen kilaş üreticisi kadın, kilaş dokumacılığıyla uğraşan kadınların bu imalathanelerden aldıkları tabanların üst kısmını ördükten sonra getirip tekrar bu dükkanlara sattığını söylüyor. Her çift ayakkabı dokuması için 3 bin 800 tümenden (bir dolara tekabül ediyor) daha az para aldıklarını dile getiren kadın, dokunan ayakkabıların 50 dolara kadar satıldığını söylüyor.

KİLAŞ DOKUMACILIĞI YENİDEN CANLANDI

Bir dönem ciddi sıkıntılar yaşayan kilaş dokumacılığı son yıllarda yeniden canlanmış durumda. Baharın ortasından ve sonbaharın ortasına kadar kullanılan ayakkabılara rağbetin yeniden artmasının nedenleri arasında da kilaşların "dağlık coğrafyalarda yürüme rahatlığın sağlaması, dayanıklığı, sağlık olması ve gençlerin kültürlerine dönüş yapmaları" sıralanıyor. Talebe göre farklı renklerde üretilmeye başlansa da Rojhilatlı kadınlar, kilaşların beyaz rengini genellikle korumaya çalışıyor ve sadece tabanın renklerinde değişiklikler yapıyor.

EKONOMİYE BÜYÜK KATKI

Merîvan kentinde dokunan ayakkabıların yüzde 80'i Güney Kürdistan, İran ve Kuzey Kürdistan'a ihraç ediliyor. Ancak son yıllarda özellikle folklorik çalışmalar için de kilaş siparişlerinin verildiği ifade ediliyor. İran devletinin rakamlarına göre, Merîvan'da yıllık olarak üretilen 300 bin çift kilaş, ülke ekonomisine yılda 30 milyar İran tümeni (7 milyon 900 bin dolara tekabül ediliyor) katkı sunuyor. Ancak herhangi bir sosyal güvencesi olmayan kilaş üreticilerin emeği, İran'da birçok iş kolunda olduğu gibi burada da sömürülüyor.