Şeyh Said öncülüğünde 1925’te gerçekleşen halk ayaklanmasının 100’üncü yıldönümü dolayısıyla Belçika’nın başkenti Brüksel’de düzenlenen uluslararası konferansın ilk oturumu, ayaklanmanın tarihsel ve siyasal bağlamını ele aldı.
İki günlük konferansın ilk oturumu “Şeyh Said 1925 Hareketi: Kurdistan Direnişine Doğru” başlığı altında yapıldı. Oturumda, dönemin jeopolitik dengeleri, Kürtlerin özgürlük arayışları ve uluslararası güçlerin etkisi tartışıldı.
Konferansın moderatörlüğünü siyasetçi Dr. Hişyar Özsoy üstlenirken, ilk sunumu Prof. Dr. Naif Bezwan gerçekleştirdi.
Bezwan, 1925 Ayaklanması’nın Mondros Ateşkesi sonrası oluşan dört temel faktörle (Yunan-Türk Savaşı, İzmir’in işgali, Kemalist hareketin ideolojisi ve bölgesel jeopolitik gelişmeler) şekillendiğini anlattı. Aynı zamanda Sovyetler ile Kemalistler arasındaki stratejik iş birliğinin de ayaklanmayı bastırmada Ankara yönetimini güçlendirdiğini ifade etti. Bezwan, Kürt halkının yeniden benzer bir jeopolitik bir kuşatmaya karşı karşıya olduğunu ve bundan ancak ortak hareketle çıkılabileceğini kaydetti.
İNGİLTERE’NİN ROLÜ VE ULUSAL BİRLİĞE ENGELİ
Konuşmacılardan Prof. Dr. Jabar Qadr ise Güney Kürdistan’da İngiltere’nin etkisini analiz ederek, İngiltere’nin Kürtlerle ulusal değil, aşiret temelli pragmatik ilişkiler kurduğunu ve bu yaklaşımın Kürtlerin ulusal birliğini engellediğini vurguladı. Qadr, İngiliz politikasının, Kürtleri bölgesel jeopolitik oyunlarda edilgen bir pozisyona ittiğine dikkat çekti.
ARŞİV BELGELERİYLE KATLİAM GERÇEĞİ
Dr. Derya Bayındır, İngiliz istihbarat raporları ve uluslararası yazışmalardan elde edilen belgelerle, Bedirxan ailesi üzerinden 1925 Ayaklanması’nın uluslararası boyutlarını ve ayaklanma sonrası Kürtlere yönelik katliam politikalarını belgeledi. Bayındır, özellikle Milletler Cemiyeti’ne gönderilen mektuplarda, halkın uğradığı toplu katliamların detaylarıyla anlatıldığını aktardı.
CUMHURİYETİN MÜLKSÜZLEŞTİRME POLİTİKASI
Doç. Dr. Zozan Pehlivan ise Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki toprak rejimini inceleyerek, Köy Kanunu ve vergi düzenlemeleri aracılığıyla Kürt halkının mülksüzleştirildiğini, kırsal yapının idari denetim altına alınarak tasfiye edilmek istendiğini belirtti.
ULUSAL HAK ARAYIŞININ ENTELEKTÜEL ZEMİNLERİ
Yazar Ekrem Malbat, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Kürt toplumunda şekillenen siyasal örgütlenmeleri, yayımlanan gazete ve dergilerle gelişen ulusal bilinci değerlendirdi. Malbat, savaşın aydınlar üzerinde yarattığı kayba rağmen, cemiyetleşme ve entelektüel faaliyetlerin ayaklanmaya giden süreci hazırladığını söyledi.
Konferans, Şeyh Said Ayaklanması’nın tarihsel ve siyasal mirasını akademik belgeler ışığında değerlendirmeye devam edecek.
